Pampus, speelbal van de elementen
Uit de Gooi- en Eemlander van 11-mei-2002
De in Muiden zetelende stichting Pampus, eigenaar van het forteiland, heeft een renovatieplan opgesteld. Het opknappen en verbeteren zal nog een hele klus worden. Er is een slordige 18 miljoen euro voor nodig.
'Forteiland aan het Pampus' is de volledige naam van de zandplaat bij de haven van Amsterdam. In vroeger tijden werden de vaartuigen met zogeheten scheepskamelen (een soort drijvende dokken) over de ondiepte heengezet. Ook toen waren er wachtlijsten. De bemanning van de scheepskamelen liet de schepen rustig 'voor Pampus liggen'. Het gezegde heeft dus niets te maken met windstilte zoals in later jaren vaak werd gedacht.
In 1887 begon de bouw van het forteiland. Er werden duizenden tonnen kleibagger weggehaald van de bodem van de Zuiderzee. Daarna werden heipalen in de bodem geslagen. De aanleg kostte in die tijd al het lieve sommetje van 800.000 gulden (thans 360.000 euro). Als ze had bestaan in de negentiende eeuw, zou Holland er vast een parlementaire enquête tegenaan hebben gegooid, want het fort is eigenlijk nooit als serieus militair verdedigingswerk gebruikt. Defensie trok zich terug uit Pampus. ,,Na de Eerste Wereldoorlog lagen ze hier eigenlijk voor joker met hun fort", zoals de stichting Pampus het verwoordt In de Tweede Wereldoorlog stond er een afluisterpost op het eiland. De Duitsers bestookten het fort bijna onafgebroken met bommenwerpers. Niet omdat ze bang waren voor de kogels uit de (Duitse!) kanonnen die er stonden, maar omdat ze het oog
bidden laten vallen op de zware ijzeren deksels van de geschutskoepels. Al het buitgemaakte ijzer werd in Duitsland weer omgesmolten tot nieuwe kanonnen.
De bombardementen legden de kiem voor de ontwrichting van de muren en het dak van het fort. De scheuren en kieren staan vol regenwater. Als water bevriest zet het uit, waardoor de scheuren groter worden. Het lekkende dak van het fort zorgt binnen voor een opvallend verschijnsel. Door uitloging van regenwater vormt het basalt en graniet in het stokoude beton stalactieten van salpeterzuur.
Vanaf 1959 lag Pampus er onbeheerd bij. In 1988 werd de noodklok geluid. Het forteiland moest van de ondergang worden gered. De stichting Pampus kreeg het verwaarloosde eiland in februari 1990 in eigendom. Vrijwilligers van de stichting gingen meteen aan de slag om het fort op te knappen. De troep was enorm. In ‚‚n van de geschutskoepels lag een autowrak. Ook in de droge gracht - de brede gang tussen het binnen- en buitenfort - lag puin. In strenge winters vroor het IJmeer dicht en waagden crossers zich met oude auto's op het ijs.
De stichting Pampus heeft fondsenwervers aangesteld die op zoek gaan naar financiële bronnen om de renovatie te bekostigen. Voorzitter Jan Bun‚ vindt het belangrijk dat het forteiland zijn ruïneachtige karakter behoudt ,,Het mysterieuze van de ruïne is het meest aantrekkelijke aspect voor de bezoekers. Dat moet je niet tenietdoen, dan gaat de aantrekkingskracht verloren".
Bijschrift: Toen de Duitsers hun Interesse in Pampus verloren hadden, kwamen inwoners van Muiden en Muiderberg met bootjes naar het eiland. in de hongerwinter sloopten ze het hout uit het fort voor de kachel. Na de oorlog ontdekten de Muiders de vloertegels. Volgens de overlevering hebben heel wat keukens in historische panden in Muiden tegels van Pampus op de vloer liggen. Met tot de rand gevulde bootjes voeren ze terug. Soms waren de bootjes te zwaar beladen en zonken ze in het zicht van de haven.
(Zie ook Guus Kroon: Maak van Pampus geen sprookjes-eiland)