Windhoos in Mariahoeve

Plaats uw muispointer op de tekst als u de foto wilt zien.

De windhoos kondigde zich aan met een vuile, onheilspellende lucht... Daarin werd de tornado zichtbaar.... Deze boom mocht tóch weg... De brandweer tracht deze bomen te behoeden voor omvallen. De minder gelukkige buurtbewoners.. Bij het houten huis van Van Wees lag een hele rij bomen omver. En aan de noordelijke zijde van deze boomgaard ook.... In Klapwijk vielen er alleen maar grote hagelstenen. Die plonsden zó in de Vecht.

Verslag van www.weer.nl:

dinsdag 24 augustus 2004
(bron: www.weer.nl: direct naar hun verslag)
Een krachtige windhoos heeft gisteravond een spoor van vernieling getrokken door Muiden. De windhoos, die rond zes uur 's middags in Weesp ontstond en daar rakelings tussen de flats door trok, richtte in een woonwijk, dichtbij het gemeentehuis van Muiden, grote schade aan. Naar schatting vijftig woningen liepen grote schade op aan daken en ramen, zo meldde de Gooi en Eemlander vanochtend. Bomen werden soms met stam en al uit de grond gerukt en misten in enkele gevallen dichtbijstaande huizen rakelings. In het buitengebied ging bij een boerderij een stal, waarin auto's en caravans waren gestald, tegen de vlakte. De schade bedraagt daar enkele honderdduizenden Euro's. Als door een wonder zijn er geen slachtoffers gevallen.

De windhoos boven Muiden en Weesp, gefotografeerd vanaf het Weerwater bij Almere door Fred Lantzendorffer. Vlak erboven is duidelijk de 'wallcoud' zichtbaar die uit de buienwolk omlaag was komen zakken.

In Amsterdam, Diemen en Almere bracht de bui, waaraan de windhoos gekoppeld was, op veel plaatsen zware hagel en wateroverlast teweeg. In alle drie de plaatsen kwamen woonwijken enige tijd helemaal blank te staan. Soms hadden de hagelstenen een doorsnede van enkele centimeters en kleurden de omgeving helemaal wit. Later in de avond trok de bui, een supercell, verder over Flevoland in de richting van Overijssel en bracht ook daar in zijn baan lokaal noodweer teweeg. Tot uitwassen als in de omgeving van Amsterdam is het daar echter niet meer gekomen. De windhoos in de omgeving van Muiden en Weesp was een bijzondere, omdat hij niet tot de categorie van de waterhozen hoorde, die wij in deze tijd van het jaar veel vaker in Nederland tegenkomen, maar tot de categorie van de tornado's, die we vooral van de televisie en uit Amerika kennen. Voor een ontstaan van zo'n tornado is het zwaarste type onweersbui nodig dat we op aarde kennen: de supercell. En zo'n supercell trok gisteren over de randstad in de richting van Flevoland.

Een tornado vormt zich niet zomaar. Daar is heel wat voor nodig. Om te beginnen moeten de omstandigheden gunstig zijn voor de vorming van buien. Dat waren ze gisteren niet meteen. Eerst trok vanuit het zuiden een wolkenzone over het land waaruit vooral in het westen hier en daar wat regen viel. Onder die zone waren de temperaturen juist bijzonder laag. Op veel plaatsen werd het nog niet warmer dan 14-16 graden. En dat waren nu niet bepaald omstandigheden waarbij je aan de vorming van een supercell ging denken. Daarvoor heb je immers aan het aardoppervlak juist warmte nodig. En die was nog in geen velden of wegen te bekennen.

Aan het einde van de ochtend begon het van het zuiden uit echter sterk op te klaren. En er stroomde significant warmere lucht binnen. Binnen de kortste keren stond de thermometer in Maastricht ruim boven 20 graden. En andere delen van het land waar de zon doorbrak en de warmere lucht binnenstroomde, ging het precies zo. Uiteindelijk werd het in het zuiden van het land lokaal 25 graden, in de omgeving van Weesp, Muiden en Almere kwam het thermometerkwik op 22 a 23 graden uit.

Die temperaturen leken er beter op, vooral omdat op datzelfde moment de lucht in de hogere delen van de atmosfeer aan het afkoelen was. De combinatie van beide ontwikkelingen maakte dat de atmosfeer alsnog sterk onstabiel werd. En daarmee werd dus toch aan die voorwaarde voor het ontstaan van een supercell voldaan. Maar er was nog meer nodig. Een supercell is namelijk een hele speciale bui. Het is een bui waarbij de organisatie en de luchtcirculatie een hoge mate van perfectie hebben bereikt. Het is een bui die op die manier optimaal gebruik maakt van de energie die er op dat moment in de atmosfeer aanwezig is.

Zee onstabiele lucht is belangrijk, maar niet genoeg. Het gaat om de wind. De wind in de atmosfeer moet een bepaald gedrag vertonen dat we windschering noemen. Daarmee bedoelen we dat de wind met de hoogte in de atmosfeer moet variëren, zowel wat de richting als de snelheid betreft. Windschering is aan de orde van de dag. Ook in Nederland. Hoe vaak is het niet zo dat de wind, die we aan de grond voelen, een andere richting heeft dan de wolken die overtrekken? Verder weet iedereen wel dat de wind met de hoogte meestal toeneemt. Bovenop een toren waait het harder dan aan de grond. Bij het ontstaan van een supercell gaat het om wat er in de onderste drie kilometer van de atmosfeer gebeurt met die windschering.

Bij een typische situatie, die in de Verenigde Staten tot de vorming van een supercell kan leiden, staat er aan de grond een straffe zuidoostenwind terwijl er op drie kilometer hoogte sprake is van een stormachtige zuidwestenwind. Je spreekt dan over behoorlijk grote verschillen, zowel wat windrichting als windsterkte betreft in een relatief dunne luchtlaag. Zulke verschillen zijn in Nederland op zich niet zeldzaam, maar wel in combinatie met de zo hard nodige superonstabiele opbouw van de atmosfeer. Gisteren werkten de benodigde factoren wel samen. Niet zo overtuigend als meestal in de VS, maar in elk geval voldoende. Aan de grond was de wind in West-Nederland zuidoostelijk, op enige hoogte waaide een duidelijk sterkere zuidwestenwind en de luchtkolom was erg onstabiel van opbouw.

Dus ging het in west Nederland los. Rond vier uur 's middags werd bij De Lier in Zuid-Holland de eerste echo van een bui op de radar zichtbaar en die bui verplaatste zich vervolgens snel en explosief activerend in de richting van Amsterdam en omgeving. Daar groeide de bui uit tot een echte supercell, met alles erop en eraan. Zwaar onweer werd gemeld, extreme hagelval, wateroverlast en dus een tornado. De windschering speelt een beslissende rol bij het ontstaan van die tornado. Door de windschering krijgt de in bui voortbewegende lucht een bepaalde mate van rotatie. Door die rotatie wordt de stijgende luchtkolom in de bui, die min of meer in een rechte lijn naar boven verloopt, vervormd. Het gevolg is dat de lucht in de wolk meer in de vorm van een spiraal omhoog gaat klimmen. De hele buienwolk gaat als gevolg hiervan langzaam om zijn as draaien. En dat zie je ook. Tegelijkertijd vormt zich in de bui een soort lagedrukgebied. Dit wordt een mesocycloon genoemd.

Komt de rotatie in de bui goed op gang, dan kan er aan de onderzijde van de buienwolk een ronddraaiende wolkenmuur zichtbaar worden, die met een Engels woord ook wel de 'wallcloud' wordt genoemd. Die wolk is het voorstadium van de tornado. Op dat moment is het afwachten of het ook echt gaat gebeuren. Vergelijk het maar met water in een kan die met behulp van een lepel aan het draaien wordt gebracht. Als dat maar snel genoeg gaat, wordt in het midden een soort slurfje zichtbaar, vergelijkbaar met de tornado in de lucht.

Vaak gebeurt het niet, omdat de wallcloud toch niet hard genoeg draait of omdat er iets anders aan de hand is. Maar gisteren waren de omstandigheden blijkbaar wel geschikt voor de vorming van een tornado. Een relatief smalle luchtkolom ging steeds sneller draaien, die cilinder bereikte het aardoppervlak en het noodweer was een feit. Toen de prille tornado verder activeerde daalde de luchtdruk in de buis zo ver dat het erin aanwezige vocht condenseerde en de karakteristieke slurf onderaan de wolk zichtbaar werd. Op dat moment was het helemaal compleet. Een bijzonder gezicht blijft het, zo'n tornado, zeker als hij in Nederland optreedt. De gevolgen ervan kunnen echter groot zijn, zo hebben we ook gisteren weer gezien. En dat maakt het fenomeen ook bedreigend en gevaarlijk, zeker in de dichtbevolkte randstad.

Een zware windhoos, een tornado, is in Nederland tamelijk zeldzaam. Slechts eens in de dertig jaar komt het tot een krachtig exemplaar dat op grote schaal schade aanricht. De bekendste zijn de tornado's die in 1967 grote schade aanrichtten in Tricht en Chaam (zie link onderaan dit verhaal) en de 'cycloon van Borculo' die een deel van deze plaats in de Achterhoek in 1925 met de grond gelijkmaakte. De zwaarste tornado die er de laatste honderd jaar in Nederland is geweest trok begin jaren vijftig een indrukwekkend schadespoor door de Veluwse bossen. Tienduizenden bomen werden door deze tornado ontworteld en het schadespoor was hier en daar meer dan een kilometer breed. Die tornado is echter door niemand gezien, omdat hij door onbewoond gebied trok. En dat is waarschijnlijk maar beter ook.

Of het de komende dagen opnieuw ergens in Nederland tot een tornado komt, lijkt twijfelachtig. Feit is wel dat de kans op stevige regen- en onweersbuien vandaag en morgen blijft bestaan. Vooral in het westen van Nederland kunnen die lokaal weer veel regenwater achterlaten, met mogelijk wateroverlast als gevolg. In het binnenland worden ook langere droge perioden met zon verwacht. Daar lijken de buien zich vooral in de middaguren en in het begin van de avond te manifesteren. De temperaturen gaan bij dit alles omlaag naar een niveau van circa 19 graden