Volgens mijn woordenboek
zijn er zes mogelijkheden: 1. een geloofsregel 2. een deel van de mis 3. door
de kerk erkende bijbelboeken 4. een lied dat door na elkaar invallen
meerstemmig klinkt 5. een jaarlijkse erfpachtsom 6. een groot lettertype .
Wellicht is er in de loop der jaren een
betekenis bijgekomen, want mijn Kramers woordenboek stamt uit 1979. Ik lees de
laatste tijd namelijk geregeld in de krant artikelen over de canon van de
Nederlandse geschiedenis. Uit de beschrijving maak ik op dat het gaat om een
opsomming van de vijftig belangrijkste onderwerpen uit de vaderlandse
geschiedenis. Deze zijn op een wandkaart gezet, die binnenkort in elke klas van
het basisonderwijs en ook het voortgezet onderwijs te vinden zal zijn. Als
Nederlander, maar ook als onderwijzer en geschiedenisliefhebber ben ik benieuwd
naar deze kaart. In de krant van zaterdag zag ik een opsomming van de vijftig
onderwerpen die iedere Nederlander hoort te kennen volgens de commissie die de
canon samenstelde. Ik vroeg me af welke zaken iets met Muiden te maken hadden.
Plattegrond van een hunebed
Op de eerste plaats staan de Hunebedden, met één n. Deze hadden
niets te maken met de Hunnen, die in de 4e en 5e eeuw
onder Attila dood en verderf zaaiden in Europa. Het zijn uit enorme zwerfkeien
opgebouwde grafmonumenten uit de prehistorie, zo'n 3000 jaar voor Christus. Ze
zijn voornamelijk te vinden in Drente, ver van onze regio dus.
Op nummer 2 staan de Romeinse limes, grensversterkingen die de Romeinen aanlegden om hun
rijk af te bakenen. In Nederland waren dat plaatsen als Nijmegen, Meinerswijk,
Kesteren, Wijk bij Duurstede, Vechten, Woerden, Zwammerdam, Alphen aan den
Rijn, Leiden, Valkenburg en Katwijk.
Nummer 3 is de zendeling Willibrord, die leefde van ca. 658 tot 739 en in die periode een
groot deel van Nederland tot het christendom bekeerde. Hij ligt begraven in
Echternach, Luxemburg.
Op de vierde plaats Karel de Grote, die echt groot was en leefde van 742 tot 814. Hij
was de man die het Frankische rijk uitbreide en oa oorlog voerde tegen de
Friezen. In 800 werd hij tot keizer gekroond.
"Hebban
olla vogala nestas" is de oudste zin in het Nederlands die bewaard gebleven is. Het
betekent 'Hebben alle vogelen nesten' (behalve jij en ik) en is een
liefdesgedicht dat toevallig werd teruggevonden in een klooster, op de
achterkant van een stuk perkament. De datum is mij niet bekend.
Over Floris
V op nummer 6 hoef ik hopelijk
niet zoveel te vertellen, want iedere rechtgeaarde Muidenaar en Muiderberger
weet dat hij omstreeks 1280 oa het Muiderslot en het Binnenhof bouwde. Zijn
geweld-dadige dood in de buurt van Muiderberg op 27 juni 1296 is op vele
manieren beschreven en afgebeeld.
Nummer 7 gaat over de Hanze, het middeleeuwse handelsverbond van steden in Nederland,
Duitsland en de Baltische landen. Muiden, met zijn positie aan de Zuiderzee,
lag op de route van de aanvoer naar het noorden. Vooral Kampen kwam tot bloei en
Lübeck (D) was het meest invloedrijk aan de Oostzee.
De
boekdrukkunst (nummer 8) werd volgens de Haarlemmers
uitgevonden door Laurens Janszoon Koster, maar waarschijnlijker is het dat de
Duitser Johannes Gutenberg, die leefde van 1399 tot 1468, het als eerste heeft
ontdekt. Weg nationale trots.
Erasmus
Desiderius Erasmus, op nummer 9, filosoof
en de vader van het humanisme, werd geboren in Rotterdam en leefde van ca. 1469
tot 1536. Hij studeerde in Parijs, verbleef daarna in Engeland bij zijn
vrienden Thomas More en John Colet en overleed te Basel. Zijn bekendste werk is
'Lof der zotheid.'
Karel V
(1500-1558)was
Duits keizer, koning van Spanje en heer van de Nederlanden. Zijn plaats op
nummer 10 in onze nationale canon heeft hij vooral gekregen door zijn opvolger
en zoon Filips II, die door hevige geloofsvervolgingen de Tachtigjarige vrijheidsoorlog
in de Nederlanden veroorzaakte.
In augustus en september 1566 vond de Beeldenstorm plaats, nummer 11 in de
ranglijst. Deze uitbarsting van volkswoede tegen de katholieke kerk, waarbij op
grote schaal heiligenbeelden en andere voorwerpen in de kerken werden vernield
en geplunderd, was de aanleiding voor de strafexpeditie van Alva.
Willem
van Oranje, ook wel Willem de Zwijger, de Vader des
Vaderlands genoemd, leefde van 1533 tot hij op 10 juli 1584 door Balthasar
Gerards werd vermoord in Delft. Hij werd door zijn ouders, Willem de Rijke en
Juliana van Stolberg, in Nassau (D) Lutheraans opgevoed, tot hij in 1544 het prinsdom
Oranje en rijke bezittingen in de Nederlanden erfde. Daarna werd hij katholiek
opgevoed in Brussel en Breda. Hij pleitte voor godsdienstvrijheid en keerde na
de Beeldenstorm in 1567 terug naar het ouderlijk slot, de Dillenburg. Daar ging
hij over tot het Calvinisme. Vervolgens steunde hij de opstand tegen Spanje(nr
12).
De
Republiek der Verenigde Nederlanden ontstond door de
opstand tegen Spanje. Met de Vrede van Munster werd op 15 mei 1648 officieel de
Republiek erkend. Na verschillende mislukte pogingen met oa de hertog van Anjou
als landsheer en later de graaf van Leicester wilden de Staten Generaal niets
meer met vorsten te maken hebben. Men zou voortaan soeverein de Republiek
besturen. (nummer 13)
De Republiek der Nederlanden 1648-1795
Op nummer 14 zien we de Verenigde Oostindische Compagnie, oftewel de V.O.C. Deze ontstond
in 1602, door toedoen van Oldenbarneveld, de Raadspensionaris. De compagnie
bestond uit zes kamers (Amsterdam, Middelburg, Delft, Rotterdam, Hoorn en
Enkhuizen) en werd bestuurd door de Heren 17, een bestuurscommissie. In 1619
veroverde Jan Pieterszoon Coen in naam van de V.O.C. Jacatra en stichtte
Batavia, het huidige Jacarta in Indonesië. Na vele jaren hoge winsten te hebben
uitgekeerd aan de aandeelhouders werd de V.O.C. in 1798 door de Staat der
Nederlanden overgenomen.
De
Beemster, nummer 15 van de canon, is nu een
forensengemeente van 7207 ha met zo'n 8000 inwoners, maar was oorspronkelijk
een meer. In de periode 1609 – 1610 werd het droog gemalen door de bekende
ingenieur J.A. Leeghwater.
De Amsterdamse grachtengordel, is nummer
16 op de lijst. In de 1612 ontwierp Hendrick Staets de Herengracht, de
Keizersgracht en de Prinsengracht. Ze werden gegraven vanaf de Brouwersgracht
en liepen tot 1658 slechts tot de Leidsegracht. Daarna werd de halve cirkelvorm
onder leiding van Daniël Stalpaert voltooid. De Amstel werd gekruist en in het
oosten liepen de grachten door tot het IJ.
Hugo de
Groot staat op de volgende plaats in de canon. Nummer
17 leefde van 1583 tot 1645 en was jurist, theoloog, classicus, historicus,
staatsman en diplomaat. In het buitenland is hij wereldberoemd onder de naam
Grotius. Zijn ontsnapping in een boekenkist uit slot Loevestein in 1621 is
bekend in Nederland, maar internationaal is hij oa vermaard als grondlegger van
het volkenrecht.
Nummer 18 is de Statenbijbel ook wel Statenvertaling genoemd. De eerste Nederlandse
bijbelvertaling die gebaseerd was op de grondtalen van de bijbel; het Hebreeuws
en het Grieks. Het vertalen duurde van 1626 tot 1635 en werd betaald door de
Staten-Generaal. Tot 1952 bleef dit de standaard in Nederland.
Rembrandt
Harmenz. Van Rijn is het 19e onderwerp in
de canon. Hij werd 400 jaar geleden geboren in Leiden en stierf in 1669 in
Amsterdam. Rembrandt is onze beroemdste schilder en dit jaar is het ook nog Rembrandtjaar.
Vele musea en tentoonstellingen tonen zijn schilderijen en tekeningen.
De
Atlas Major van Blaeu (nummer 20) is een vroeg en
fraai voorbeeld van een wereldatlas. De maker, Willem Janszoon Blaeu (spreek
uit: Blauw) leefde van 1571 tot 1638 en maakte vele aard- en zeeglobes. In zijn
"Toonneel der steden" stond ook Muiden afgebeeld als vestingstad. ( Zie hieronder)
De zeeheld Michiel Adriaanszoon de
Ruyter is nummer 21 van de lijst. Hij leefde van 1607 tot 1676 en klom na
vele zeeslagen op tot de rang van luitenant-admiraal en opperbevelhebber van de
Staatse vloot.
Hij stierf na de zeeslag bij Syracuse aan zijn
verwondingen en werd begraven in de Nieuwe Kerk.
Baruch de Spinoza
was een Nederlands filosoof van Portugees-joodse afkomst. Hij werd geboren
in 1632 en overleed in 1677. In 1656 werd hij uit de synagoge gestoten wegens
vrijzinnige opvattingen. Zijn belangrijkste werken zijn het in 1677 postuum
verschenen "Ethica etc." en "Tractatus etc. " uit 1670.
Nummer 23 gaat over de Slavernij. Na de ontdekking van Amerika organiseerden de
Portugezen, Hollanders, Britten en Fransen lucratieve slaventransporten naar de
plantages. Afrikaanse slavenhalers zorgden voor aanvoer uit het binnenland en
de slaven werden in schepen geperst vervoerd. In de 17e en 18e
eeuw werden ten minste 10 miljoen(!) Afrikanen gedeporteerd. Nederland schafte
de slavernij in Oost-Indië af in 1859 en in West-Indië in 1863, tegelijk met de
Verenigde Staten.
Het 24e onderwerp is Buitenhuizen. Rijke Amsterdamse
kooplieden lieten in de 17e eeuw langs de Vecht fraaie buitenhuizen
bouwen. In Loenen, Vreeland en Breukelen werden prachtige villa's neergezet. Ze
staan er nog steeds en vormen een mooi aandenken aan de Gouden Eeuw.
Eise
Eisinga is nummer 25. De wolkammer uit Franeker
(1744-1828) wilde de mensen uit zijn tijd geruststellen, omdat sommigen bang
waren dat de wereld zou vergaan door een botsing van de planeten. Hij bouwde in
zijn huis een omvangrijk planetarium, dat tot op de dag van vandaag perfect op
tijd loopt. Het is nu een museum dat men kan bezoeken en dat wordt dan ook door
veel mensen gedaan.
Tot zover deel één van de canon. Volgende keer
nummer 26 tot en met 50.
Erasmus
