Het is vandaag 4 mei, voor mij de belangrijkste dag van het jaar.
Er is geen ander moment in het hele jaar van hollen en stilstaan, waarop ik mij meer met Muiden, het heden, het verleden en de toekomst verbonden voel, dan op 4 mei. In de meidagen van 1940 begon voor Nederland de Tweede Wereldoorlog. Opeens verdween de vertrouwde vreedzame Nederlandse samenleving in een donker en onpeilbaar diep gat. Natuurlijk kwam die oorlog niet zomaar uit de lucht vallen. Er was tenslotte al sinds augustus 1939 een algemene mobilisatie van kracht en in Polen, Denemarken en Noorwegen had men al eerder ervaren wat de beloftes van het bevriende staatshoofd Hitler waard waren. Maar toch, veel mensen hoopten dat Nederland, net als in 1914-1918 bij de Eerste Wereldoorlog, neutraal zou blijven. Muiden was een vestingstadje in de Hollandse Waterlinie en lag vol met soldaten. Toen de Duitsers op 10 mei 1940 ons land binnenvielen werden ook de Muidenaren wakker uit een droom, die eigenlijk al te lang geduurd had. Hitler was reeds in het najaar van 1939 van plan om Nederland binnen te vallen, maar door allerlei tegenslagen werd de aanval keer op keer uitgesteld. Na het bombardement op Rotterdam en de capitulatie van het Nederlandse leger op 14 mei 1940 begon er een periode van vijf jaar bezetting. Het leven in Muiden veranderde niet snel, maar geleidelijk aan merkte men toch steeds meer de invloed van de oorlog en de aanwezigheid van de Duitsers. De Duitse tijd plus zomertijd werd ingevoerd; dat betekende dat de klok 1 uur en veertig minuten vooruit werd gezet. De verduistering, die al gold tijdens de meidagen, werd voortgezet. Jan Pauw liep tijdens een donkere stormnacht per ongeluk in de Sluis en verdronk. Er kwam een avondklok, waardoor je 's avonds na acht uur niet meer zonder toestemming op straat mocht komen, tot 6 uur 's morgens. De distributie werd ingevoerd. Al gauw kon je vrijwel niets meer kopen zonder daarbij speciale bonnen in te leveren. In café Lakeman in de Sluisstraat wilde een Duitser voordringen en dit leidde bijna tot een gevecht met Muidenaren die dat niet pikten. Het dragen van witte bloemen op de verjaardag van Prins Bernhard was voldoende om een nacht te worden vastgezet op het gemeentehuis. Je moest voor van alles en nog wat een vergunning aanvragen. Al op 22 mei 1940 had je bijvoorbeeld een vergunning nodig om gebruik te mogen maken van een 'rijwiel'. Je persoonsbewijs moest je altijd bij je hebben vanaf zestien jaar. Jacob Schulp werd gearresteerd wegens sabotage en bracht drie- en een half jaar door in concentratiekamp Buchenwald. Toen de joden in 1941 in Amsterdam massaal werden opgepakt deden Broshuis, Bouvy, Schouten en Amroh mee met wat later de "Februaristaking" is gaan heten. Er woonden in Muiden diverse joden met een ster, maar dankzij de stille hulp van gemeenteambtenaar Verhagen, die bij de Hakkelaarsbrug woonde, bleven zij gelukkig gespaard voor deportatie. Hij lichtte hun kaarten uit de bak en zorgde er zo voor dat er nog steeds nakomelingen in Muiden wonen. Diezelfde meneer Verhagen was ook behulpzaam toen de plaatselijke verzetsgroep van Joh. Rozendaal een overval op het Muider gemeentehuis wilde plegen in de winter van 1943-1944. Hij liet hen binnen via de achterdeur en zette zelfs de kluis open, zodat er een grote hoeveelheid bonkaarten en persoonsbewijzen buit gemaakt kon worden. Siem, de oudste zoon van de familie Rozendaal, bracht de kaarten op de fiets naar Jan Rot op de Admiraal de Ruyterweg in Amsterdam. Ook bezorgde hij op die manier grote sommen geld voor het Nationaal Steunfonds (NSF). Dat geld werd weer verdeeld onder de onderduikers en hun helpers. Een andere Muidenaar, F.J. Kraan, wist naar Engeland te ontkomen, waar hij door koningin Wilhelmina werd ontvangen. Kraan werkte oorspronkelijk, na zijn tijd als beroeps onderofficier, bij de Kruitfabriek als opzichter bij de productie. Via relaties van directeur Donker van de Kruitfabriek ontkwam hij naar Londen. Een paar maanden na de bevrijding is hij als marine-officier teruggekomen naar Muiden. Hij kreeg het voor elkaar dat de door de Duitsers geroofde machines van de Kruitfabriek in 1945 terugkwamen naar Muiden. Het dagelijks leven in Muiden werd er steeds moeilijker. Niet alleen machines werden naar Duitsland gestuurd, ook vele tientallen mannen moesten verplicht werken in de oorlogsindustrie. Jan Mol stierf door een bombardement en Tijmen de Beer en Henk Oosterbroek overleden aan ziektes. Er stortte een Britse Halifaxbommenwerper neer in de Noordpolder, waarbij alle zeven bemanningsleden om kwamen. Er werd een Amerikaanse piloot verborgen door het verzet. Claude Murray werd de doofstomme boerenknecht Jan Smit. Jan Dalmulder zat een paar weken vast wegens het verspreiden van verboden krantjes. Kees van Willigen, een plichtsgetrouwe politieman werd door plunderende deserteurs uit het Duitse leger vermoord op de Lange Muiderweg. Gerrit Meyer, de echtgenoot van de huidige mevrouw Van Dijk van de Hakkelaar en haar broer Jan van Dijkhuyzen werden gearresteerd bij de razzia van Putten en kwamen beiden om. Kees Vis stikte in een rookkanaal van Bouvy toen hij dacht dat er een razzia kwam en zich verstopte. Jan Bouvy, de directeur van de zoutfabriek, werd met zijn gezin gedood bij een vergissingsbombardement in Bussum. Rienk Zevering, de broer van Muidenaar H. Zevering, werd samen met de Weesper Kor Bonte en nog 27 mensen, als gijzelaar gefusilleerd op de Apollolaan in Amsterdam. Maarten Krul uit Enschede liftte mee met een Duitse militaire colônne en werd gedood tijdens een beschieting door geallieerde vliegtuigen bij de Merwedebrug. De schaarste in de winkels nam toe. Het verzet ook. Er werd een aanslag gepleegd op de spoorbrug bij Weesp. Als represaille werden er 5 mensen gefusilleerd. Er werd een wapendropping uitgevoerd in het ondergelopen land van Heidra in de Noordpolder. Bij een boer aan de Lange Muiderweg werd een koe in beslag genomen door de Knokploeg van het verzet. Sommige mensen wilden alles voor zichzelf houden. Bij een winkelier op de Herengracht nam de Crisis Contrôle Dienst een grote hoeveelheid levensmiddelen in beslag, die onttrokken was aan de distributie. In de laatste, strenge winter kapte en zaagde men massaal de bomen in en om de stad Muiden om vanwege het brandstoftekort. Alles werd opgestookt in de kachels en fornuizen. Voedsel was er nauwelijks meer. Men ondernam hongertochten naar verafgelegen streken en bedelde of ruilde bij boeren om maar wat te eten te krijgen. Een noodcomité verlichtte de nood toen deze het hoogst was. Men deelde soep en stampot uit in het RK-Verenigingsgebouw. Er werd door velen illegaal geslacht en gehandeld. De Duitsers dwongen de mannelijke bevolking om langs wegen en dijken loopgraven en schuttersputjes of schuilplaatsen aan te leggen. Iedere man was vogelvrij en velen zaten ondergedoken in kelders, op zolders of ergens waar het ook niet prettig was. De voedseldroppings waren een geschenk uit de hemel. Kort daarna kwam het einde. Na de capitulatie verzamelden de Duitsers zich op het schoolplein van de Christelijk School achter een hoog hek en de Binnenlandse Strijdkrachten namen het gezag over. Jan Smit werd weer Claude Murray en er werd volop feest gevierd. Meisjes en vrouwen die met de Duitsers wat al te vriendelijk omgegaan waren, werden kaalgeknipt en bespot op de Schulpen. De Canadezen kwamen met hun pantservoertuigen en werden enthousiast onthaald als de bevrijders. Een doodskist met een pop die Hitler voorstelde werd door gemaskerde vrouwen door Muiden gedragen. Als je aan een touw trok kwam hij overeind uit zijn kist en kreeg direct een pak slaag van de omstanders. Aan het eind van de ceremonie werd de kist met de Führer in de Sluis gegooid en met stenen bekogeld tot hij zonk. Cor Schaap van de BS schoot er nog op met zijn karabijn. Muiden kon weer verder gaan met zijn bestaan, gehavend en verzwakt, maar vrij.
Gisteren, op 3 mei 2005, zestig jaar na de bevrijding, werd in de feesttent van het COF op het Vestingplein een bijzondere voorstelling gehouden. In het midden van de tent was een huiskamer uit de oorlogsjaren uitgebeeld, met een tafel, stoelen en een schemerlamp. Het publiek zat er in een wijde kring omheen. Door middel van toneelstukjes, liedjes, het voordragen van gedichten en brieven, het projecteren van beelden achter en op een scherm, het laten horen van geluidsfragmenten en het betrekken van het publiek op een steeds verrassende en interactieve wijze, werd een sfeervol beeld geschapen van de oorlogsjaren, van begin tot eind. Hoogtepunten waren onder meer een modeshow van zelfgemaakte kleding van oude textiel en de hongertocht van drie meisjes met een echte houten handkar. Het publiek gaf met gulle hand de meegebrachte wortels, uien en aardappelen en kreeg er even later vlaggetjes, pakjes nep-sigaretten en witte bolletjes voor terug. De liedjes werden na afloop nogmaals ten gehore gebracht voor een tevreden en enthousiast publiek. Ook de nieuwe burgemeester van Muiden, mevrouw Anne-Marie Worm - de Moel, toonde zich geïnteresseerd en opgetogen over deze speciale avond. Een unieke samenwerking voor een eenmalige gelegenheid. GK
