Vanavond hoorde ik vlak voor het 6 uur journaal dat de nationale historicus van Nederland in de Tweede Wereldoorlog, doctor Lou de Jong, op 90-jarige leeftijd was overleden.
Net zoals bij het overlijden van Rinus Michels kort geleden ging er even een schok door mij heen. Wat Michels was voor voetballiefhebbers was Lou de Jong voor historici: Een begrip. Ik stopte snel een videoband in de recorder en nam de reportage op. Naast oude beelden van oa de serie De Bezetting uit de jaren zestig, was er een fragment uit het laatste interview met De Jong uit de documentaire Andere Tijden. In Twee Vandaag werd er uitvoerig stil gestaan bij deze markante figuur. Later, in het 8 uur journaal en Netwerk volgden er nog meer reportages. Philip Frerichs zat achter het verzamelde werk van Lou de Jong, dat bestaat uit 14 delen in 29 banden. Bij Netwerk sprak men van een rij boeken van wel twee meter lang. Dat is enigszins overdreven; in werkelijkheid is het 119 cm lange "Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog" al imposant genoeg. De uitgaven vormen het hart van mijn verzameling boeken over de oorlog. Ik moet eerlijk bekennen dat ik ze niet allemaal van a tot z gelezen heb. Dat geeft ook niet want het zijn naslagwerken, waarin je zo nodig met behulp van het bijbehorende register (deel 13) vrij eenvoudig alle gewenste informatie kunt opzoeken. Ik begon met het verzamelen van de boeken in 1981, toen deel 10b, eerste helft, uitkwam. Dat deel ging over het laatste oorlogsjaar, waar maar liefst vier boeken over geschreven werden. Prachtige, stevige, fraai gebonden delen, die rijkelijk voorzien waren van illustraties. Een must voor elke liefhebber. Ik vroeg vele jaren lang voor mijn verjaardag alleen maar geld en boekenbonnen, zodat ik weer een of meerdere delen van "Lou de Jong" kon kopen. Ik las een aantal hoofdstukken of zocht bepaalde passages op. De verschijning van de delen over Nederlands Indië in de eerste helft van de jaren tachtig veroorzaakten veel opschudding onder Indië-veteranen, vanwege de oorlogsmisdaden die er gepleegd waren volgens de Jong. In de loop der jaren kocht ik ook de voorgaande delen van de serie successievelijk tot ik "De Jong" helemaal compleet had. Het laatste deel, Reacties, verscheen in 1991. Daarna heb ik nog een setje zogenaamde "budgetboeken" gekocht, met in een cassette vier deeltjes als een soort kennismakingspakket. De thema's waren "auteur en werk, de Duitse invasie, het illegale werk, de jodenvervolging en Nederlands Indië." Bij Lou de Jong moet ik ook altijd denken aan de dramatische presentatie van het oorlogsverleden van Bertus Aantjes, de toenmalige fractievoorzitter van het CDA, die prompt moest aftreden. Na het laatste deel van "Het Koninkrijk" werd het stil om Lou de Jong. Ik zag hem nog wel eens op de Auschwitzherdenking, in januari in Amsterdam. Hij kreeg een hersenbloeding en kon nauwelijks meer praten. In een documentaire over de oorlog wilde hij niet in beeld, vanwege zijn spraakproblemen, maar hij vocht terug en kon uiteindelijk toch weer verstaanbaar spreken. Met zijn enorme werklust en doorzettingsvermogen heeft hij ook de welhaast onmenselijke klus geklaard om in 20.000 pagina's te beschrijven hoe het Nederland in de oorlog was vergaan. "Andere Tijden" sprak in februari met hem en hij maakte een evenwichtige en heldere indruk. Ik teken er voor om op negentig jarige leeftijd nog zo te kunnen spreken. Lou de Jong was joods. Hij verloor in de Tweede Oorlog zijn ouders en zijn tweelingbroer in de concentratiekampen. Hijzelf kon net op tijd naar Engeland vluchten waar hij bij Radio Oranje ging werken. Met zijn heengaan is ook de Tweede Wereldoorlog weer een stukje meer geschiedenis geworden, 60 jaar na dato. Op mijn videoband, die vol raakte na de laatste opnamen, schreef ik op het etiket twee keer de naam Lou: De eerste keer sprak je het uit als "Lau" en was het een Palingboer, waar men in andere tijden achter aan liep, de tweede keer sprak je Lou uit als "Loe" met de Jong er achter aan. Namens het Historisch Archief Muiden bedank ik de laatste Lou voor wat hij heeft gedaan. - GK
