terug naar het overzicht

Gemeenten schimmig over Vinex-wijken

 Uit de VOLKSKRANT van woensdag 1 maart 2006

Meer dan de helft van de gemeenteraden heeft geen inzage in financiële risico's van nieuwbouw

Vinex-wijken liggen gemeenten als een steen op de maag. Óf de verantwoording rammelt óf alles is geheim. Den Haag spant de kroon, zegt de oppositie. 'Het is de arrogantie van de macht.'

Van onze verslaggevers
Merijn Rengers
Xander van Uffelen
AMSTERDAM

'Als we over onze Vinex-lokatie vergaderen, is alle belangrijke informatie vertrouwelijk,' verzucht Richard Polder, fractievoorzitter van de Nieuwe Albrandswaardse Partij (NAP) — een oppositiepartij in de fusiegemeente onder de rook van Rotterdam. 'Ik mag de stukken wel inzien, maar er vervolgens met niemand over praten. Ook niet als ik het gevoel heb dat we afstevenen op een debacle.'
Polder houdt wijselijk zijn mond. Bij een vorige rel - over de herontwikkeling van het gebied rondom het gemeentehuis — zocht de NAP-voorzitter samen met zijn CDA-collega de openbaarheid, ondanks de vertrouwelijkheid die de gemeente hen oplegde. Drie dagen later deed de toenmalige VVD-burgemeester, Anja Latenstein van Voorst-Woldringh, aangifte tegen de dissidenten.
'Ik ben verhoord, moest een advocaat in de arm nemen en weet nog steeds niet waar ik aan toe ben', zegt Polder. 'Ik laat het er maar bij, want straks klagen ze me weer aan. Toch wringt het. De democratie vraagt om openheid, en niet om geheime stukken. Als alles vertrouwelijk is valt er niets te controleren.'
Polder staat niet alleen. In veel gemeenten moeten oppositiepartijen met lede ogen aanzien hoe belangrijke dossiers als geheim worden bestempeld. Vooral als de lokale overheid contracten aangaat met bouwers of projectontwikkelaars, gaat de deur op slot — blijkt uit onderzoek naar de zestien grootste nieuwbouwlocaties in de Randstad en Noord-Brabant.
'We behandelen deze informatie in vertrouwen, omdat we de commerciële belangen van de gemeente en van betrokken burgers of bedrijven niet willen schaden', zegt Dick Roelse, VVD-wethouder in Albrandswaard en voorzitter van het consortium dat de lokale Vinex-wijk Carnisselande-Portland bouwt.

'Democratie vraagt om openheid en niet om geheime stukken'

Volgens Roelse bezitten gemeenten veel vertrouwelijke informatie, omdat zij de uitvoerders van de grote nieuwbouwprojecten zijn. 'De gemeente tekent de contracten en loopt de risico's. Landelijk worden plannen gemaakt en contouren geschetst. Dat kan allemaal prima in de openbaarheid. Maar wij moeten bij de boer grond opkopen en met bouwers om de tafel. Daarover zet je nou eenmaal niet alles in de krant.'
Hoogleraar Hugo Priemus van de TU Delft beaamt dit. 'De gemeente is in zo'n geval marktpartij en kan zich niet in de kaarten laten kijken.' Toch vindt hij dat de gemeenteraad bij de besluitvorming een veel grotere rol moet krijgen. 'De raad moet beslissen hoe de wijk eruit ziet, hoeveel groen er komt en welke wegen er liggen. Zij moeten ook discussiëren over alternatieven en bij tegenvallers kunnen kiezen op welke onderdelen het project versoberd wordt. Dat is een publieke taak.'
De gemeente Utrecht is een van de weinige gemeenten waar informatie wel openlijk in de raad wordt besproken. 'Wij brengen voor de gemeenteraad de voortgang van de Vinex-wijk Leidsche Rijn in kaart en leggen keuzes voor hoe het project binnen de begroting kan blijven', zegt Richard Sessink van het grondbedrijf van de Gemeente Utrecht. 'De gemeenteraad kan vervolgens kiezen welk alternatief de voorkeur heeft.' Utrecht staat echter vrijwel alleen. Volgens hoogleraar Priemus schermen gemeentebesturen in een veel te vroeg stadium van de besluitvorming al met geheimhouding. 'Dat vertroebelt de discussie. Raadsleden lopen dan al snel achter de feiten aan.'
En eenmaal geheim betekent altijd geheim. Ingrid Gyömörei, gemeenteraadslid van de SP in Den Haag, probeert al jaren informatie over de Haagse Vinex-lokaties (Ypenburg, Leidschenveen en Wateringsë Veld) te achterhalen. 'Het is Klein Duimpje. Twee man van de SP tegen het college én de ambtenaren,' zegt Gyömörei. 'Voortdurend legt Den Haag dossiers op rood — zoals dat in ambtenarenjargon heet.'
Op rood papier, wel te verstaan. De gemeente zet alle gevoelige informatie op donkerrode vellen, om te voorkomen dat die gekopieerd worden. Vroeger werd alles op geel gelegd, maar de kopietjes van de gele vellen bleken toch nog te lezen', zegt Gyömörei, die de rode dossiers belachelijk vindt. 'Probeer naar eens tientallen pagina's financiële informatie in zwarte letters op donkerrood papier te lezen. Het is bijna niet te doen. Het is de arrogantie van de macht.'

Het onderzoek naar de Vinex-wijken is uitgevoerd door Emiel Hoogendijk.