Uit de Ingenieur van 26 oktober 2001
EXPLOSIE DOOR ZELFONTBRANDING
Zelfontbranding van 300 ton ammoniumnitraat in een opslagloods
van TotalFinalElf is de venmoederlijke oorzaak van de ramp in Toulouse. Volgens prof.dr.ir. Hans Pasman is het moeilijk om het gedrag van zo 'n stof helemaal te kunnen doorgronden.
Zuiver ammoniumnitraat (AN), oftewel kunstmest, is een stabiel zout dat pas ontleedt bij temperaturen boven het smeltpunt (170 oC). Verontreiniging met zuur of chloriden kan het ontledingspunt echter sterk verlagen. Prof.dr.ir. Hans Pasman, hoogleraar Chemical Risk Management aan de TU Delft en onderzoeker bij TNO: 'Opslag van grote hoeveelheden kunstmest kan daardoor bij procesafwijkingen tot zelfopwarming leiden.' Volgens het Franse dagblad La Dépêche du Midi lag bij TotalFinaElf 300 ton afgekeurde AN opgeslagen in een niet afgesloten loods. De kans op verontreinigingen was derhalve aanzienlijk.
Nitraten zijn tegenwoordig vooral bekend als bestanddeel van kunstmest. Nitraten zijn echter ook grondstoffen voor explosieven. Kaliumnitraat (salpeter) bijvoorbeeld is een ingrediënt voor zwart buskruit en het organische glyceryltrinitraat, meer bekend als nitroglycerine, voor dynamiet. Het was lang onbekend dat ook AN explosief kan ontleden. In de vorige eeuw werden grote hopen kunstmest zelfs met kleine springladingen losgemaakt om te kunnen verwerken. Sinds 21 september 1921 gebeurt dat niet meer. Op een fabrieksterrein in het Duitse Oppau detoneerde toen een enorme hoeveelheid AN gemengd met het inerte ammoniumsulfaat. Een aantal fabrieken werd volledig weggevaagd en er vielen 600 doden. Pasman: 'TNO Prins Maurits Laboratorium heeft in samenwerking met de Nederlandse kunstmestindustrie de eigenschappen van AN en zijn mengsels in kaart gebracht. De natuur blijft echter moeilijk te vangen. Over de overgang van een thermische ontleding tot een detonatie, hier schijnbaar het geval, is nog lang niet alles bekend. We wachten met spanning af wat onze Franse collega's de komende weken te weten zullen komen.'