'De Jonge Zandhaas' 27ste editie, 10 september 2003
Van Amuthon tot Muiderberg
en andere na(r)righeden
Muiden is in rep en roer. Mogelijke grootschalige woningbouw op het terrein van de kruitfabriek veroorzaakt grote bezorgdheid onder (een deel van) de Muier bevolking. De grootste grief is dat de omvang van het stadje ongeveer verdrievoudigt, wat ten koste zou gaan van het karakter. De tegenstanders van de plannen kwamen dan ook massaal naar de kazerne om aan hun bezorgdheid uiting te geven. Het karakter van een normale commissievergadering, waar gemiddeld zo'n 15 mensen komen, was behoorlijk aangetast. Asjeblieft geen grootschaligheid meer.
Siem Rozendaal, de oud wethouder waar ik een zwak voor heb, vatte zijn gevoelens poëtisch samen: "Muiden huilt, Weesp lacht, Amsterdam wacht." Hij opperde dat over deze zaak maar een referendum moest worden gehouden. In zijn visie kon elke Muier twee stemmen uitbrengen en elke Muiderberger één. Kijk, dat was nou net tegen mijn zere been. Geef elke Muier maar gewoon één stem en laat Muiderberg helemaal niet stemmen. Stel dat wij het massaal eens zijn met de bouw in Muiden? Veel te link bij een referendum.
Alleen al de gedachte de Muiderbergers als tweederangs inwoners van de gemeente te beschouwen, doet mij gruwen. Ik pleit dan ook maar weer eens voor een "status aparte" van Muiderberg binnen ons Koninkrijk. We maken ons los van Muiden, krijgen een grote mate van autonomie en voor allerlei burgerzaken sluiten wij ons aan bij de gemeente Naarden. Wedden dat de weg door het Naarderbos dan voor eeuwig voor ons geopend blijft. En dat Swing op de Brink veel meer sandwichborden mag plaatsen en spandoeken mag ophangen.
Een inspreker van de Sportcombinatie Muiden merkte nog op dat de hockeyers uit Muiden naar Muiderberg moeten. Daar tegenover staat dat Muiderbergers voor hun rijbewijs of paspoort naar Muiden moeten. Staan we quitte.
In mijn verzameling oude prenten bevindt zich een gravure van Muiden uit de 17de eeuw. Muyden, zoals de naam toen geschreven werd, bestond toen nog slechts uit wat bebouwing aan beide zijden van de Vecht. Met een honderdtal huizen had je het wel gehad. Na 1945 kwamen door vele honderden woningen bij. Met wijken als Noord West, Zuid West ("Klapwijk") en Mariahoeve werd het stadje zeker tien maal zo groot als in de dagen van weleer. Ik zou wel eens willen weten of tegen deze "massale" bouw destijds ook zo is geprotesteerd.
Vanwege het tumult rond de dreigende verdere grootschalige uitbreiding zou je bijna vergeten dat het stadje met z'n huidige aantal van zo'n 3500 inwoners een heel jaar lang bezig is zijn 1050-jarig bestaan te vieren. In het kader van de festiviteiten zijn ons twee geschriften beloofd. Naar het ene boek, geschreven door oud-Muier Henk van Ginkel, nu woonachtig in Katwijk, wordt nog steeds met spanning uitgekeken. Het andere boekwerkje, geschreven door Jan van Steendelaar uit Soest, is enkele maanden geleden bij de Muidense en Muiderbergse bevolking in de bus gegleden.
Hoewel je een gegeven paard niet in de bek mag kijken, is het boekje met als titel "Van Amuthon tot Muiden" niet bij iedereen in goede aarde gevallen. "Het wemelt van de slordigheden", stellen sommige Muiden-deskundologen. "Slecht geschreven", merkt een taalkenner op. Oude Muiderberger moet toegeven dat de teksten hier en daar wel erg losjes geschreven zijn. Het is een populair boekje geworden dat zich makkelijk laat lezen en bekijken, maar je hoeft geen taalpurist of Muiden kenner te zijn om af en toe je wenkbrauwen te fronsen.
Wat moet je denken bij zinnen als: "Het historisch besef is gegroeid, vooral als het gaat om de plaatselijke elementen daarin" of : "Net als van veel andere Nederlandse gemeenten is het zelfs zo, dat de geschiedenis van deze stad haar oorsprong vindt in oudere schriftelijke stukken dan de datum van de oorkonde die als stichtingsdatum wordt beschouwd." Over het Muiderslot: "Naar de oude bouworde ingericht en omgeven door een gracht, rust het als zoveel overblijfselen van onze voorvaderen op hechte en zware grondslagen en gewelven". Bent u daar nog?
Het hoofdstuk over toerisme lijkt zo uit een rapport van een extern adviesbureau over de economische mogelijkheden van Muiden te zijn geplukt. "Als Muiden de nu al niet gemakkelijk op te lossen knelpunten niet op korte termijn en adequaat aanpakt dan zullen de problemen groter worden en in aantal toenemen." En: "De verwaarloosde recreatieve sector zal daarom meer aandacht moeten krijgen dan tot nu toe het geval is geweest". Zal best waar zijn, maar dit soort filosofieën verwacht je niet in een boekje met historische wetenswaardigheden en saillante voorvallen uit het verleden.
Hoewel de titel geen verwachtingen op dit punt wekt, zijn in het boekje ook enkele hoofdstukjes aan Muiderberg gewijd. Dat deed Oude Muiderberger goed. Zo krijgt de intergemeentelijke samenwerking weer een duwtje in de rug en komt er misschien een eind aan de tot niets leidende rivaliteit. Voor mij had het boekje best "Van Amuthon tot Muiderberg" mogen heten.
Ik ben geloof ik niet de enige die (blij) verrast is dat ons geliefde dorp in "Van Amuthon tot Muiden" aan bod komt. Ook het bestuur van de stichting Muiden 1050, de uitgever van het boekwerkje, had daar klaarblijkelijk niet op gerekend. In hun voorwoord staat dat "…dit boek een blik biedt op slechts enkele aspecten uit de geschiedenis van Muiden". En verder: "Het is een boekje met willekeurige verhalen uit de rijke historie van de stad." Dat kan onmogelijk op Muiderberg slaan.
We vernemen van auteur Jan van Steendelaar dat Muiderberg sinds 1 januari 1811 tot de gemeente Muiden hoort. Voor mij een nieuw gegeven, want volgens Eras/Oosterbaan (in: "Muiderberg anno 1840", een uitgave van het Comité Oud Muiderberg) werden Muiden en Muiderberg pas in 1812 samengevoegd. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen, dat deze schrijvers ook voor verwarring zorgen. In het "Ten geleide" van ditzelfde boekje staat dat Muiden en Muiderberg sinds 1814 één gemeente vormen!
Als Oude Muiderberger vol trots ook nog een historische duit in het zakje mag doen: volgens zijn informatie was de eerste burgemeester van de samengevoegde plaatsen een Muiderberger, te weten de in 1812 benoemde Jacob Saportas. Waarom is er naar deze voorname heer eigenlijk geen straat genoemd en wel naar de voormalige burgemeester Niënhuis Ruys?
"Het dorp Muiderberg is bekend door de Israëlitische Begraafplaats (1642) en de Familiebegraafplaats (1794)", schrijft Van Steendelaar. Een wel heel persoonlijke keuze van de auteur. Vanuit deze dode hoek had ik mijn dorp nog nooit bekeken.
Voor mij is Muiderberg eerder bekend van zijn rijke verleden als badplaats. Muiderberg-aan-zee werd het genoemd, alsof je ook nog een Muiderberg-Binnen had. Hoe dan ook, de eerste keer dat ik in mijn leven de naam Muiderberg hoorde was van mijn lieve moeder, die deze badplaats in de jaren '20 van de vorige eeuw veelvuldig bezocht.
Je kunt trouwens ook stellen dat Muiderberg bekend is als woonplaats van Freek de Jonge of Richard Krajicek. Of als de geboorteplaats van Pieter Lieftinck. Of van de Hollandse graaf Floris V, die in of nabij ons dorp werd vermoord en aan wie wij onder meer de Florisboom en de Florissteen te danken hebben.
De gevierde cabaretier Freek de Jonge komt in het boekje niet ter sprake, maar aan Floris V, Krajicek en Lieftinck wordt wel degelijk aandacht besteed. Merkwaardig is, dat Van Steendelaar Krajicek en Lieftinck met elkaar in verband brengt zonder het voor de hand liggende feit te noemen dat de tennisser (met zijn ook al landelijk bekende Daphne Deckers) in het huis woont, waar Pieter Lieftinck is geboren: de voormalige pastorie op de Brink.
De auteur slaat een gekunsteld bruggetje tussen beide namen met de conclusie dat wel nooit zal komen vast te staan wie internationaal meer faam geeft gemaakt, Krajicek of Lieftinck. Voor mij is dit geen vraag maar een weet: in sportkringen heeft Richard Krajicek eeuwige roem vergaard met zijn overwinning op Wimbledon, in financiële kringen blijft Pieter Lieftinck de held met zijn eervolle functies in Washington bij het IMF en de Wereldbank.
Schrijvend over Pieter Lieftinck, de eerste naoorlogse minister van financiën, komt natuurlijk diens meest spraakmakende wapenfeit ter sprake, de naoorlogse geldsanering. Hieraan heeft de goede man zijn eeuwige bijnaam "de man van het tientje' te danken. Aan de uitleg mankeert wel iets. De indruk wordt gewekt dat de week, waarin alle Nederlanders van tien gulden moesten leven, was ingevoerd in het kader van een bestedingsbeperking. Feitelijk was het niets anders dan een technische maatregel om de overgang van oud naar nieuw geld zonder al te veel misbruik te laten verlopen.
Bij het verhaal over Lieftinck staat het eerste naoorlogse bankbiljet van tien gulden afgebeeld. Dit versterkt de foutieve gedachte, dat dit het "tientje van Lieftinck" was. De auteur schrijft gelukkig zelf dat het befaamde tientje geen fysiek bankbiljet was, maar het bedrag waarvan iedere Nederlander die bewuste week moest leven (dit waren biljetjes van F 2,50 en F 1,-.). Als dan toch gekozen is voor het Lieftincktientje, dan had naar mijn smaak beter het Lieftinck-monument kunnen worden afgebeeld, dat ter ere van deze bekende Muiderberger vóór het gebouw van de plaatselijke Rabobank in de Dorpsstraat staat.
Het genoemde bankkantoor ressorteert onder de Rabobank Weesp, Muiden en Omstreken, de sponsor van het jubileumboekje. Logisch dus dat de bank de nodige aandacht krijgt. "De bank is diep geworteld in de lokale gemeenschap", zo wordt geschreven. Uit eigen waarneming weet ik, dat dit zonder meer een juiste constatering is. De bank doet bijzonder veel voor de Muidense en Muiderbergse leefgemeenschappen. Maar de "bewijsvoering" van de diepe wortels kan ik niet volgen. Zo wordt gewezen op de stijging van het balanstotaal van € 4,9 miljoen in 1968 via € 55,2 miljoen in het fusie jaar Muiden/Weesp en ruim € 350 miljoen eind 2002. Ongetwijfeld mooie cijfers, maar ze zeggen niets als je de groei en de omvang van de totale markt niet kent.
Kon Oude Muiderberger nog iets leren van het boekje van Amuthon tot Muiden? Jazeker, de anekdote over het hotel met 't zilveren dak dat een luchtkasteel bleek te zijn, was volkomen nieuw voor hem. Het had allemaal te maken met de komst van de Gooise stroomtram in 1880 met een zijlijntje van de Hakkelaarsbrug naar Muiderberg. Er staat een mooie foto van de stoomtram bij, maar als je het mij vraagt wringt ie zich op het plaatje door de nauwe straatjes van Muiden en rijdt ie niet over de Googweg richting 't Rechthuis. Maar dit is slechts een detail.
Overigens lijkt het er op, dat de foto-illustraties toch enigszins lukraak in het boekje terecht zijn gekomen. Wat doet bijvoorbeeld die foto van eetcafé Graaf Floris V in het Muiderbergse "katern"? En glimlachen moest ik bij het zien van de foto met de tekst "Jachthaven Muiderberg". Er kan in het ongeveer 40 cm diepe water van alles liggen - kleine zeilbootjes met ophaalbaar midzwaard, surfplanken, catamarans - als het maar geen jachten zijn.
Wordt aan het roemruchte Rechthuis, waar vroeger recht werd gesproken, verder geen aandacht besteed, gelukkig gaat de schrijver wel in op de beroemde "gelijksprekende echo". Van Steendelaar schrijft dat je deze kunt horen op het vroegere landgoed Rustrijk. Voor minder goed ingevoerde lezers zou het wellicht zinvol zijn geweest om er bij te vermelden dat dit het huidige Echobos is, of snapt iedereen dat wel?
Over dat andere bos, het Kocherbos, zegt de auteur dat dit een oase van rust is. Kennelijk is Van Steendelaar hier nog nooit op zaterdag of zondag geweest. Vroeger schopten de voetballers hier lawaai, tegenwoordig knallen de hockeyers de bal tegen de achterplank. Reken maar dat je dat al van verre hoort. In het Echobos is het echt rustiger, behalve natuurlijk als je tegen de echomuur schreeuwt.
Het boekje pretendeert niet wetenschappelijk of volledig te zijn. De een zal dit missen, de ander dat. Zelf zou ik de geruchtmakende aanslag op burgemeester De Raadt in 1932 door de Muiderbergse fotograaf Iebelings niet hebben laten liggen. De burgemeester overleefde de aanslag, maar een wethouder overleed tengevolge van de verwondingen. Ook de klap, die de ex-vrouw van de ex-VVD fractieleider enige tijd geleden in de Raadszaal uitdeelde aan een vrouwelijke ex-VVD wethouder, haalde het boekje niet. Terwijl de kranten er toch bol van stonden.
Tot slot nog een stichtelijk woord richting Ouwe Muier, die dag in dag uit op deze website de Muidense perikelen beschrijft in zijn rubriek "Nieuwe Spiering, Verse Keutels". Laatst schreef hij over seks, die op het Muiderbergse strandje bedreven schijnt te worden. Hij weet toch dat dit het werkterrein van Oude Muiderberger is?
Overigens ben ik van mening dat de jaarlijkse kerstboomverbranding moet terugkeren.
'De Jonge Zandhaas'